Bikaat di ma pémés
Bisélél bibisu bi bi niñih hop bi yé bikaat. Jon di njoba inyu i pémés bi bi hôla i nigil ni ni niigal hop basaa. Di bi pohol matila ma mahop ma bantu i Afrika. Di ma pémés bikaat baa bi bihôla inyu i nigil ni i niiga hop Basaa :
Inyu len ini di ma pémés bikaat biaa.
KAAT YIGIL BASAA
Yigil basaa : i yé kaat i bisu i FEDABA inyu sukulu Basaa. i gwé libim li minño mi bibuk mi yigil inyu niñ i mut binam i hi kii kel.
Kaat ini yoñ i yé kaat bisu i di bi pémés i nwii 2003. I yé tilbaga ni basaa, I gwé 70 ma mapeb. Kaat yigil i Basaa i hôla mut nu a pot hop Basaa i pot bo longe ni njel miño mi bibuk bi gwom bi niñ i mut. Ini kaat i yighe i nigil i gwélél bibanga, bibuk, mapôdôl . kaat i Yigil i Basaa i hôla i gwélél bibanga bi lilagal, i gwé Ndég Minkwel mi mbok mi mi toñol bo buk i lihaa, i gwé tjémbi ni bi pes bi bi hôla i yidis yigil ni hôla balét ni baudu i kônde hôlôh hop Basaa.
Kaat ini i bi tilba ni basaa, i gwé ndoñol ni hop u pulasi i mapep ma sôg. I gwé ngandag bititii, téntén bititii bi binuga ni gwom bi ndap, ni bi gwom di mbéna gwélél, kiki bo bisélél bi sukulu. Jon kaat yigil Basaa i éba niñ mut (lihaa, i ndap, ngéda, dilo di sonde ni di sôñ, minsongi,...)
Kaat yigil Basaa i hôla mut nyensôna a nsômbôl hôlôh hop Basaa ni I yisih wo. Kaat yigil Basaa i yidis libag joñ li man Basaa.
KAAT TETEE
Kaat ini i yé inyu ba bôdôl nigil hop Basaa. To u nyi to ibale u nyi bé pot hop Basaa, bititii bi nhôla we i nigil jôga li bibuk bi hi kii banga, matila ma nhôla we i pahal.gwo.
Hi kiki banga i gwé bititii, ni bibuk, ni man nkwel.
Kaat teete i gwé mintuk mi bonge, i gwé bon ba minkwel, i gwé bipes ni tjémbi.
Ndoñi ni hop u pulasi i hi kii lipeb i yé mapeb ma nsôk.
KAAT NTÔÑ DISÉÉ
Kaat ini i bi tilba inyu banigil hop Basaa ni njel minño mi bibuk ni minkwel. Kaat ntôñ diséé i gwé ngandag bititii ni bôlô inyu i yighe yigil.
Kaat ini i yé inyu bonge ni bôt ba ba ntila ni añ mahop mape kikii bo hop u pulasi, ni ba ba noode pot,añ ni i tila hop Basaa. I yé kaat i hôlôs yigil, ni njel ngandag bitiiti ni tjémbi. Ndoñi i hi kii lipeb li kaat I yé ni hop pulasi i mapep ma masôk ma kaat ntôñ diséé.
Kaat malonge (tjémbi) di sukulu Basaa
Malonge ma hôla inyu paha kôsna kiñ hop, ntuba tjémbi u nti makénd. Kaat tjémbi i gwé jôm li tjémbi ni di samal (16). Minño mi tjémbi mi yé maa :
Tjémbi di hôla i tambla jôl (Ba’a béé ni yé bo njee , di nlôl hee…)
Tjémbi di niñ i man Basaa
Tjémbi di mintuk inyu i nigil hop Basaa.