Bikaat di ma pémés

Bisélél bi bisu bi bi n’niñih hop bi yé bikaat. Jon di njoba inyu i pémés bikaat bi nhôla i nigil ni i niiga hop basaa. Di bi pohol matila ma mahop ma bantu i Afrika.

I len ini, di ma pémés bikaat biaa.

YIGIL BASAA / Kaat bisu i FEDABA

Yigil basaa i yé kaat i bisu i FEDABA inyu sukulu Basaa. Di bi bañ yo  i nwii 2003. I gwé libim li miño mi bibuk mi yigil inyu i léba ni yighe hop u basaa.

I kaat yigil  ini, i nkot libim li miño mi bibuk bi niñ mut i hiikel. Kikii bo : mayéga, lihaa,  gwom di ngwélél hikii ngéda, I yi matunga més ma mambai ni bitison di nlôl, I gwélél bibanga bi lagal, tjémbi ni bipes, mapôdôl més, ike bisu.

I bi héga inyu i ba nyonog u sélél i yigil. Baudu ba ndegi bisu ni balét ba ngwélél yo. Makwet di ngwélél, ma yé ma Bantu i Afrika inyu ndip yap yi i mam ni miñañ nwés i bôdôl ndéda kôba.

KAAT TETEE

Kaat ini i yé inyu ba bôdôl nigil hop Basaa. To u nyi to ibale u nyi bé pot hop Basaa, bititii bi nhôla we i nigil jôga li bibuk bi hikii banga, matila ma nhôla we i pahal gwo.

Hi kiki banga i gwé bititii, ni bibuk ni man nkwel.

Kaat Tetee i gwé mintuk mi bonge, i gwé bon ba minkwel, i gwé bipes ni tjémbi.

Ndoñi kaat basaa ni hop u pulasi u hikii lipep li kaat, i yé i mapep ma nsôk. 

Ndoñi kaat basaa ni hop u pulasi i yé mbogog i mapeb ma nsôk.

KAAT ÑTÔÑ DISÉÉ

Kaat ini i bi tilba inyu banigil hop Basaa ni njel miño mi bibuk ni minkwel. Kaat ntôñ diséé i gwé ngandag bititii ni bôlô inyu i yighe yigil.

Kaat ini i yé inyu bonge ni bôt ba ba ntila ni añ mahop mape kikii bo hop u pulasi tole u ngisi ni ba ba n’noode pot, añ ni i tila hop Basaa. I yé kaat i hôlôs yigil, ni njel ngandag bititii ni tjémbi. Ndoñi i hikii lipeb li kaat i yé ni hop pulasi i mapep ma ma nsôk ma kaat Ntôñ Diséé.

Kaat malonge / Tjémbi di sukulu Basaa

Malonge ma nhôla i pahal ni kôsna kiñ hop. Ntuba tjémbi u nti makénd. Kaat tjémbi i gwé jôm li tjémbi ni di samal (16). Miño mi tjémbi mi yé maa :

1. Tjémbi di nhôla i tamla jôl (Ba’a béé ni yé bo njee, di nlôl hee…)
2. Tjémbi di niñ i man Basaa
3. Tjémbi di mintuk inyu i nigil hop Basaa.